Είναι η μείωση μισθών απαραίτητη;

Ένα ενδιαφέρον άρθρο του κου Αριστείδη Μάρτη (τέως τραπεζίτη) δημοσίευσε πρόσφατα η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, με τίτλο, "Είναι η μείωση μισθών απαραίτητη;". Μεταξύ άλλων ο αναλυτής αναφέρει:

"...Η μείωση μισθών θα επιφέρει για μερικούς μήνες μια αναλογικά πολύ μικρότερη μείωση του ΑΕΠ. Γρήγορα, όμως, η άνοδος των εξαγωγών και η μείωση των εισαγωγών θα υπεραντισταθμίσουν την αρνητική αυτή επίπτωση, με αποτέλεσμα έπειτα από λίγο να αυξηθεί και η απασχόληση. Ητοι το οικογενειακό εισόδημα θα αρχίσει με μικρή υστέρηση να αυξάνεται παρ’ όλη τη μείωση του μέσου μισθού. Επιπλέον, η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας θα θέσει τα θεμέλια για διατηρήσιμη εξωστρεφή ανάπτυξη και θα συνδράμει στην εξαφάνιση του φαύλου κύκλου: ύφεση - δημοσιονομικά ελλείμματα - πρόσθετοι φόροι - μεγαλύτερη ύφεση. Αλλο ουσιαστικό πλεονέκτημα είναι ότι θα βοηθήσει στην αποκατάσταση της εμπιστοσύνης προς την ελληνική οικονομία (προϋπόθεση για την ανάπτυξη σε χώρες με ανεπάρκεια αποταμίευσης είναι η εισροή ξένων κεφαλαίων), καθώς θα αποδείξει ότι οι Ελληνες είναι ικανοί να κάνουν μια συλλογική επώδυνη προσπάθεια προκειμένου να βγει η χώρα γρήγορα από την κρίση. Τέλος, η μείωση μισθών θα οδηγήσει στη μείωση του τιμαρίθμου, ήτοι η υποχώρηση της αγοραστικής δύναμης του μισθωτού και συνταξιούχου θα είναι αρκετά μικρότερη..."

Υπογράμμισα κάποια σημεία της ανάλυσης που θεωρώ ότι χρειάζονται περισσότερη ανάλυση από την αξιωματικού τρόπου παράθεση που γίνεται στο άρθρο.

1. Η μείωση μισθών θα επιφέρει για μερικούς μήνες μια αναλογικά πολύ μικρότερη μείωση του ΑΕΠ:
   Μου φαίνεται κάπως παράτολμο το συμπέρασμα ότι η μείωση του ΑΕΠ θα είναι για μερικούς μήνες. Η χώρα είναι σε βαθειά ύφεση και με μεγάλη ανεργία. Ουσιαστικά έχει σταματήσει η μηχανή της Οικονομίας. Από την άλλη δεν υπάρχει ούτε καν ακόμα το φορολογικό υπόβαθρο που απαιτείται παράλληλα με τέτοιες πολιτικές για να κάνει ελκυστικές τις επενδύσεις. Δεν θα έρθει ο οποιοσδήποτε να βάλει λεφτά για να πληρώνει έκτακτες εισφορές επί της κερδοφορίας του. Με τι τιμές καυσίμων και τι τιμολόγια ΔΕΗ θα στηριχτεί το επιχειρείν; Με ποιο σταθερό φορολογικό σύστημα; Δεν είναι λοιπόν μόνον τα αποτελέσματα αυτής καθ' εαυτής της μείωσης των μισθών που πρέπει να κοιτάμε αλλά και τα πιθανά επακόλουθα από τις υπόλοιπες παραμέτρους, οι οποίες δεν υφίστανται για να υποστηρίξουν μια τέτοια πολιτική άμεσα.
   
2. Το οικογενειακό εισόδημα θα αρχίσει με μικρή υστέρηση να αυξάνεται παρ’ όλη τη μείωση του μέσου μισθού:
   Αν επρόκειτο να έχει το οικογενειακό εισόδημα απώλειες μόνον από τη μείωση μισθών τότε πιθανότατα να μπορούσε να τις αντιμετωπίσει από τα προσδοκώμενα οφέλη. Αλλά παράλληλα και όχι για διάστημα λίγων μηνών αλλά ετών, έχει να αντιμετωπίσει βαρύ ΦΠΑ, μείωση αφορολογήτου, αύξηση τεράστια των καυσίμων, έκτακτες εισφορές και χαράτσια. Πως νομίζει ο αρθρογράφος ότι μπορούν αυτά να αντισταθμιστούν τόσο εύκολα;
   
3. Η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας θα θέσει τα θεμέλια για διατηρήσιμη εξωστρεφή ανάπτυξη και θα συνδράμει στην εξαφάνιση του φαύλου κύκλου: ύφεση - δημοσιονομικά ελλείμματα - πρόσθετοι φόροι - μεγαλύτερη ύφεση:
   Καλά. Αυτό είναι το επιθυμητό να γίνει και όλοι το θέλουμε. Μοιάζει εδώ ο αρθρογράφος σαν να χρησιμοποιεί εδώ το προς απόδειξη αποτέλεσμα για να αποδείξει την ορθότητα των συλλογισμών του.
   Το ζήτημα είναι αν μπορεί με τη μείωση μισθών να ξεπεραστεί ο φαύλος κύκλος που περιγράφεται. Από τα στοιχεία του φαύλου κύκλου που αναφέρονται,  καταλαβαίνει κανείς ότι ο αναλυτής θεωρεί σαν να έχουν σχέση αιτίας - αποτελέσματος, η ύφεση και τα δημοσιονομικά ελλείμματα, μόνον που δεν μας λέει ποιο είναι τι. Στην περίπτωσή μας θεωρώ ότι η προσπάθεια να αντιμετωπίσουμε με τη συνταγή του πρώτου μνημονίου το δημοσιονομικό έλλειμμα δημιούργησε την ύφεση. Και την επέτειναν οι φόροι με οριζόντιο τρόπο. Και η θεώρηση του αναλυτή είναι ότι η μείωση μισθών θα αυξήσει την ανταγωνιστικότητα και θα φέρει την ανάπτυξη. Μόνον που στη θεώρηση του ξεχνάει ότι οι φόροι μένουν μαζί μας και μας ακολουθούν σε αυτή την πορεία μας. Άρα το στοιχείο του φαύλου κύκλου που επιτείνει την ύφεση θα συνεχίσει να δρα.
   
4. Η μείωση μισθών θα οδηγήσει στη μείωση του τιμαρίθμου:
   Είναι πιθανόν κάτι τέτοιο αλλά θα πρέπει να δούμε ότι η καταστροφή του παραγωγικού ιστού της χώρας, εξαρτά σε τεράστιο ποσοστό την κατανάλωση από τις εισαγωγές, η τιμή των οποίων λίγο και αργά θα επηρεαστεί από τη μείωση της αγοραστικής αξίας των εργαζομένων-καταναλωτών δηλαδή τη μείωση της εγχώριας ζήτησης. Επίσης δεν λαμβάνεται υπ' όψη πως είμαστε πιθανόν κοντά σε μια ενεργειακή κρίση λόγω της υπόθεσης του Ιράν και μάλιστα με τεράστια εξάρτηση της χώρας μας στη συγκεκριμένη περίπτωση. Πως να μιλήσουμε για μείωση τιμαρίθμου όταν δρομολογούνται, έστω και αν προς το παρόν δεν έχουν αποφασιστεί, αυξήσεις αντικειμενικών αξιών, αυξήσεις ηλεκτρικού ρεύματος 11,5 %, αυξήσεις καυσίμων (πέραν του Ιραν, πχ από την εξίσωση πετρελαίου θέρμανσης και κίνησης); Ούτε μειώσεις ΦΠΑ βλέπουμε, ούτε μειώσεις της φορολόγησης των επιχειρήσεων. Πολύ πιθανόν η μειωμένη ζήτηση να φέρει την εξ ανάγκης μείωση των τιμών αλλά τέτοιες μειώσεις για να είναι ουσιαστικές, πρέπει να απορροφήσουν όλους τους άλλους αυξητικούς παράγοντες που περιέγραψα παραπάνω και κάτι τέτοιο κάθε άλλο παρά εύκολο, κάθε άλλο παρά αυταπόδεικτο, όπως τείνει να μας παρουσιάσει το άρθρο, είναι.
   

Το άρθρο καταλήγει σε αναφορά περί μονοδρόμου με δεδομένη την ως τώρα αποτυχία και απραξία. Άποψή μου είναι ότι και σε αυτή την περίπτωση της μείωσης των μισθών, η αποτυχία καιροφυλακτεί αν δεν ρυθμιστούν οι υπόλοιποι παράγοντες καταλλήλως. Υψηλή φορολογία και μείωση αποδοχών δεν μπορούν να συνυπάρχουν για το χρονικό διάστημα του εύρους που σήμερα εμφανίζονται ότι θα υπάρχουν. Το δημοσιονομικό έλλειμμα θα έπρεπε να επιδιωχθεί να μειωθεί με ρυθμό τέτοιο, που να μην σκοτώνει την συνεισφορά του δημόσιου παράγοντα στην οικονομία, όχι όμως σε αντιπαραγωγικές δραστηριότητες αλλά σε αναπτυξιακές. 

Αν αντί για το μαχαίρι στο λαιμό, υπήρχε σχέδιο και δινόταν έστω ένας χρόνος (όχι χαμένος στις παλινωδίες και στο κυνήγι της μικροπολιτικής) να επιτευχθεί ανάπτυξη έστω σε βάρος της εδώ και τώρα μείωσης του δημοσιονομικού ελλείμματος τότε πολύ πιθανόν να είχαμε άλλη εξέλιξη. 

Τώρα οι πιθανότητες μου φαίνονται μεγαλύτερες για περαιτέρω εξαθλίωση από το να βγούμε από το φαύλο κύκλο πετυχαίνοντας ανάπτυξη  μέσω της μείωσης του εργασιακού κόστους με τον τρόπο, που φαίνεται να υλοποιείται. 

Αλλά η οικονομία είναι στοχαστικό φαινόμενο πολυπαραμετρικό με μεγάλη τυχαιότητα και μεταβλητότητα κάτι σαν τον καιρό και ακόμα δυσκολότερο στη μοντελοποίηση του και την προβλεψιμότητά του. Και η ελπίδα πεθαίνει τελευταία. Ας ελπίσουμε να μην έχουμε εκλείψει εμείς πριν απ' αυτήν (αν και σε μια τέτοια περίπτωση θα τελειώσουμε ελπίζοντας και όχι απελπισμένοι...).